بازی درمانی مفهوم گسترده ای است که می تواند برای کودکان و البته بزرگسالان مفید باشد. بزرگسالان معمولا از این طریق سعی می کنند میزان استرس یا حتی غم خود را کنترل کنند و در کودکان نیز می توان به شیوه های مختلف، مهارت های زیادی را به آنها آموزش داد. آن ها در طی بازی خلاقیت زیادی به نمایش می گذارند و در نتیجه اعتماد به نفس شان هم افزایش می یابد.
همچنین می توانید برای حل انواع مشکلات عاطفی و رفتاری در کودک، از شیوه های متنوع این نوع درمان کمک بگیرید.
♦ متخصصان بخش روان، رفتاردرمانگرها، کاردرمانگرها، مددکاران اجتماعی و فیزیوتراپیست ها همگی بسته به شرایط، از بازی درمانی در روند درمان استفاده می کنند.
بازی درمانی چیست؟
در این روش درمانی، از بازی استفاده می شود تا مواجهه خوب و عمیقی با مسائل روانی مختلف در افراد صورت گیرد. بسته به نوع مسئله ممکن است در کنار آن به دارو هم احتیاج داشته باشید و یا خیر.
معمولا مسائلی مثل استرس، رفتارهای نامناسب، عصبانیت و غیره با این روش به خوبی کنترل می شوند.
تکنیک های بازی درمانی
دو تکنیک اصلی درمان با بازی عبارتند از:
- فعال
- غیر فعال
منظور از بازی درمانی فعال بازی ای است که مشخصا و به روش های خاصی قصد درمان کودک را دارد. در مقابل در بازی درمانی غیر فعال، کنترل و شرایط خاصی وجود ندارد و در عوض سعی می شود با آزادی و رهایی ناشی از بازی، احساسات فرد بهبود یابد.
پیشنهاد مرتبط: آموزش کودک به روش مونته سوری
انواع بازی درمانی
این روش درمانی انواع متفاوتی دارد. بسته به سن و شرایط فرد، هر کدام از این روش ها می تواند برای او مناسب باشد.
- کودک محور
- به شیوه دستوری
- به شیوه فرزندی
- به شیوه گروهی
- شناختی – رفتاری
- بر اساس دلبستگی
- بر اساس تروما
- با تکیه عاطفی
بازی درمانی برای بزرگسالان
بزرگسالان معمولا با انبوهی از مسائل و مشکلات سر و کار دارند و در نتیجه استرس زیادی را تحمل می کنند. بازی درمانی فرد را به کودک درونش وصل کرده و در نتیجه احساس خیلی خوبی به او می بخشد.
این روش علاوه بر حل بسیاری از مسائل روحی، به بزرگسالان کمک می کند جنبه هایی از شخصیت شان را بشناسند که احتمالا تا آن لحظه به آن آگاه نبودند.
درمان به وسیله بازی، برای بزرگسالان شامل موارد مختلفی است که عبارتند از: بازی با سینی شن، موسیقی، هنر، نوشتن خلاق و غیره. بزرگسالانی که به مسائل زیر مبتلا هستند می توانند از این روش به عنوان یک راهکار اثرگذار استفاده کنند:
- افرای که دچار ناتوانی های فکری هستند
- افراد در معرض زوال عقل
- افرادی که به بیماری های مزمن دچار هستند
- افراد وابسته به مواد مخدر و غیره
- افراد مبتلا به مسائل آزار و اذیت جسمی و تروما
- افرادی که در کنترل خشم مشکل دارند
- افرای که از استرس پس از سانحه رنج می برند
- افرادی که در مسائل کودکی گیر افتاده اند
بازی درمانی برای کودکان
معمولا برای کودکان سخت است که احساسات شان را بیان کنند. آن ها به صورت طبیعی دوست دارند با بازی کردن با شما ارتباط برقرار کنند. می توان به صورت آگاهانه و با استفاده از تکنیک های بازی درمانی، به کودک برای حل احساسات مختلفش کمک کرد.
بازی درمانی در منزل
درست است که روان‌درمانی با بازی می تواند در کلاس های مشخص و با اهداف تخصصی پیش برود اما این موضوع بدین معنی نیست که در خانه نمی توانید آن را انجام دهید.
در حقیقت ساده ترین بازی ها مثل پرتاب بالش هم می تواند برای فرزندتان بازی درمانی محسوب شود اما نه با هدف مشخص. کافی است با هر بازی ای که ملزوماتش دم دست تان است با فرزندتان یا حتی با همسرتان و دیگر اعضای خانواده وقت بگذرانید.
بازی درمانی با حضور درمانگر
در صورتی که این روش، هدف درمانی و تخصصی داشته باشد باید تحت نظر یک متخصص انجام شود. برای این کار فرد باید در کلاس های مشخصی ثبت نام کرده و آن ها را دنبال کند.
درمانگر مشخص می کند که هر جلسه از بازی چگونه باید پیش برود. همچنین او نتایج کلاس را بررسی خواهد کرد و بر اساس آن ها برای ادامه جلسات هم تصمیم می گیرد.
دلایل نیاز به بازی درمانی
این روش درمانی فواید زیای دارد و به همین دلیل بیش از قبل مورد توجه همه افراد قرار گرفته است. می توانید انواع مسائل عاطفی و روانی در کودکان و بزرگسالان را با بازی درمان کرده یا بهبود بخشید. فواید بازی درمانی عبارتند از:
- به افزایش عزت نفس کمک می کند.
- مهارت های اجتماعی را در فرد بهبود می بخشد.
- باعث کنترل استرس و اضطراب می شود.
- مکانیسم مقابله را بهبود می بخشد.
- باعث کاهش رفتارهای منفی می شود.
- تاب آوری را در فرد افزایش می دهد.
- در خودشناسی به افراد کمک می کند.
- اختلال اضطرابی را بهبود می بخشد.
- باعث کنترل رفتارهای تکانشی می شود.
- در بهبود ارتباطات مختلف کمک کننده است.
- خلاقیت افراد را گسترش می دهد.
- مسئولیت پذیری و حس تسلط فرد را تقویت می کند.
- احترام به خود را به فرد آموزش می دهد.
- در بروز صحیح احساسات به فرد کمک می کند.
شیوه اثرگذاری بازی درمانی
قبل از هر چیز متخصص سعی می کند مشکل فرد را پیدا کند. این کار از طریق گفتگو و دیگر روش های موجود انجام می شود. نمی توان گفت درمان با بازی، خیلی سریع می تواند مسائل را حل کند اما در نهایت باعث بهبود قابل توجهی در رفتار و روحیه فرد خواهد شد.
این روش به کودکان یاد می دهد در مواجهه با مسائل مختلف رویکردهای متفاوتی در پیش بگیرند تا نتایج بهتری را هم تجربه کنند.
جلسات نباید بیش از حد طولانی باشد
مثل هر موضوع دیگری در اینجا هم افراط خوب نیست. اگر در منزل با کودک تان بازی می کنید نباید این کار آنقدر طول بکشد که او را خسته کند. همچنین جلسات بازی درمانی هم معمولا بین 20 تا 50 دقیقه طول می کشد و بیش از این نخواهد بود. علاوه بر این معمولا جلسات به صورت هفتگی برگزار می شوند.
♦ کودکان نمی توانند به خوبی بزرگسالان احساسات شان را بیان کنند هر چند بسیاری از بزرگسالان هم آگاهانه یا ناآگاهانه این کار را انجام نمی دهند!
عدم بیان احساسات کودک باعث می شود گاهی والدین نشانه هایی را که می بینند درست متوجه نشوند و در حقیقت ندانند که چه باید کرد. درمانگر سعی می کند در دنیای بازی کشف کند که کودک چه می خواهد و به دنبال چیست. معمولا کودکان در حین بازی و به شیوه های مختلف احساسات خود را نشان می دهند.
برخی نکات به درمانگر کمک می کند تا مسائل کودک را کشف کند. مثلا کودک وقتی از والدین دور است چگونه رفتار می کند؟ به تنهایی چگونه بازی می کند و با برگشتن والدین چه حس و رفتاری دارد؟ همچنین این که کودک از این جلسه تا جلسه بعدی چه تغییری در رفتارش نشان می دهد می تواند نشانه های مهمی برای درمانگر به همراه داشته باشد.
به صورت کلی درمانگر به نشانه های مختلف توجه می کند و با کمک آن ها سعی در شناسایی و حل مسائل کودک یا حتی بزرگسالان دارد.
یک نمونه شفاف از این روش
نمونه های زیادی برای بازی درمانی می توان مثال زد. به عنوان مثال اگر احساس می کنید کودک تان زود از کوره در می رود می توانید یک قصه را با او پیش ببرید و تا حدی متوجه دلایل خشمش شوید. مثلا به او بگویید که عروسکش امروز خیلی عصبی به نظر می رسد و او دلیلش را می داند و الان می خواهد به شما بگوید. سپس دقت کنید که به چه دلایلی اشاره می کند؟ پس از آن از او بپرسید اگر عروسک والدینی داشته باشد چگونه می توانند او را آرام کنند؟
♦ معمولا می توانید از پاسخ های کودک تان به جواب های خوبی برسید.
کلامِ پروچس
در بازی درمانی سعی می شود مسائل فرد شناسایی شده و سپس حل شود. گاهی این روش به تنهایی کافی است و گاهی هم با توجه به شرایط در کنار درمانِ دارویی تجویز می شود.
♦ اگر می خواهید بازی درمانی اثرگذار باشد باید حتما از یک بازی درمانگر حرفه ای کمک بگیرید.
سوالات پرتکرار
بازی درمانی برای چه گروه سنی ای توصیه می شود؟
معمولا متخصصان برای گروه سنی 3 تا 13 سال پیشنهاد می دهند اما برای همه سنین می توان از آن استفاده کرد.
خواندن کتاب را می توان بازی درمانی محسوب کرد؟
اگر خودتان و یا درمانگر حین خواندن کتاب سعی می کنید با فرد ارتباط برقرار کنید و به عنوان مثال او را متوجه یک مشکل رفتاری کنید، بله می توان گفت که در حال بازی درمانی هستید.
بازی درمانی تنها برای کودکان است؟
خیر بزرگسالان نیز برای حل بسیاری از مسائل روحی و عاطفی خود می توانند از آن بهره مند شوند.
چه بازی هایی جزء بازی درمانی محسوب می شود؟
بازی های مختلفی مثل شن بازی، بازی های فیزیکی، بازی های خلاقانه، خواندن کتاب و غیره .
