ریتینگ شطرنج چیست؟ نحوه گرفتن آن

تمامی رقابت‌های جهانی دارای معیاری هستند که با استفاده از آن بازیکنان و تیم‌ها را رتبه بندی می کنند. این رقابت می‌تواند مربوط به یک ورزش باشد. برای مثال جام جهانی فوتبال رقابتی است که در آن ملیت‌هایی که می‌توانند در آن شرکت کنند با یکدیگر مسابقه می‌دهند تا یک تیم بتواند قهرمان شود. در شطرنج نیز تورنمنت‌های مختلفی در سطح جهانی وجود دارند که در آنها بازیکنانی از کشورهای مختلف به رقابت با یکدیگر می‌پردازند. مانند فوتبال در شطرنج نیز یک سیستم رتبه بندی وجود دارد که در آن بازیکنان مختلف رتبه بندی می‌شوند. در این مقاله قصد داریم شما را با ریتینگ شطرنج آشنا کنیم. پس با پروچس همراه باشید.

ریتینگ چیست؟

ریتینگ یک لغت انگلیسی، به معنای درجه بندی و رتبه بندی است. رتبه بندی در موارد مختلفی کاربرد دارد. برای مثال یک معلم می‌تواند بر اساس معدل نمرات دانش آموزان خود، آنها را رتبه بندی کند. یعنی کسی که بالاترین امتیاز را دارد، در رتبه اول و بقیه را به ترتیب نمرات در رتبه‌های بعدی قرار دهد.

شطرنج آنلاین (جهت انجام بازی شطرنج، بصورت دونفره و یا با هوش مصنوعی کلیک کنید)

پس ریتینگ یعنی رتبه بندی افراد یک جامعه بر اساس امتیازاتی که به آنها داده می‌شود.

معنی ریتینگ در شطرنج

ریتینگ در شطرنج یک معیار برای دسته بندی و رتبه بندی بازیکنان حرفه‌ای این رشته می‌باشد. این معیار به ما می‌گوید که یک بازیکن شطرنج تا چه میزان در بازی کردن، مهارت دارد و به دسته بندی بازیکنان شطرنج در سطح بین المللی نیز کمک می‌کند.

برای ایجاد رتبه بندی در هر ورزشی نیاز به یک سازمان والاتر داریم. همانطور که فیفا رتبه بندی تیم‌های ملی فوتبال را انجام می‌دهد، فیده نیز رتبه بندی بازیکنان شطرنج را تحت نظر دارد. فیده این رتبه بندی را بر اساس بازی‌هایی که هر بازیکن در تورنمنت‌های معتبر شرکت می‌کند، انجام می‌دهد.

نحوه محاسبه ریتینگ در شطرنج

مانند هر معیار دیگری، ریتینگ شطرنج نیز با توجه به اعداد و ارقام و از طریق محاسبات ریاضی محاسبه می‌شود. فیده از سال 1970 به بعد با سیستم Elo به رتبه بندی پروچِس پلیرها پرداخته است. این سیستم بر اساس یک فرمول که به آن تقریب خطی یا linear approximation گفته می‌شود به محاسبه امتیاز بازیکنان می‌پردازد.

بر اساس این فرمول، ریتینگ جدید یک بازیکن برابر است با نصف ضریب k، در حاصل تعداد برد، منهای تعداد باخت به اضافه‌ی نصف اختلاف امتیاز با حریف تقسیم بر ضریب C و در نهایت جمع با امتیاز قبلی بازیکن:

ضریب K در محاسبه ریتینگ شطرنج چیست؟

این ضریب که به آن ضریب پیشرفت نیز گفته می‌شود یک ضریب محاسباتی برای حساب کردن ریتینگ در شطرنج می‌باشد. مقدار این ضریب در شرایط مختلف متفاوت است و بیشترین مقدار آن، 40 می‌باشد.

این مقدار در شرایطی لحاظ می‌شود که بازیکن به تازگی وارد لیست رتبه بندی شده باشد و تعداد بازی‌های او کمتر از 30 یا سن فرد، کمتر از 18 سال باشد و امتیاز او نیز از 2300 فراتر نرود.

تا زمانی که یک بازیکن بالغ امتیاز زیر 2400 داشته باشد، ضریب پیشرفت او 20 خواهد بود. زمانی که بازیکن به امتیاز 2400 برسد این ضریب 10 خواهد شد. حتی اگر این فرد امتیازش از 2400 کمتر شود باز هم ضریب او 10 خواهد بود و تغییر نخواهد کرد.

ضریب C در محاسبه ریتینگ شطرنج چیست؟

ضریب سی (c) یک عدد ثابت است که مقدار آن 200 در نظر گرفته می‌شود.

فدراسیون جهانی شطرنج (فیده)

فیده نام فدراسیون جهانی شطرنج و مخفف نام فرانسوی آن می‌باشد. تاریخچه فعالیت این سازمان به سال 1924 میلادی در کشور فرانسه بر می‌گردد و در سال 1999 میلادی نیز توسط کمیته بین المللی المپیک به رسمیت شناخته شد.شعار این فدراسیون «ما یک خانواده هستیم» می‌باشد.

 این سازمان وظیفه ثبت مسابقات رسمی، نظارت بر آنها و تهیه کردن قوانین بازی را برعهده دارد. در حال حاضر بیش از 200 فدراسیون شطرنج در سراسر جهان با این فدراسیون همکاری دارند و زیر مجموعه آن به حساب می آیند که یکی از آنها فدراسیون شطرنج ایران است.

رتبه بازیکنان بر اساس ریتینگ

بر اساس سیستم Elo، بازیکنان شطرنج بر اساس ریتینگی که دریافت می‌کنند در 11 گروه تقسیم بندی می‌شوند. در ادامه به بررسی این گروه‌ها به ترتیب کمترین امتیاز تا بیشترین امتیاز خواهیم پرداخت.

امتیاز کمتر از 1200

معمولا همه بازیکنان در ابتدای شروع کار خود به عنوان یک بازیکن شطرنج حرفه ‌ای با ریتینگ حدودا برابر با 400 شروع به کار می‌کنند. به بازیکنانی که امتیاز کمتر از 1200 داشته باشند تازه وارد نیز گفته می‌شود. هر چه یک بازیکن بتواند بردهای بیشتری در برابر حریفان خود به دست بیاورد زودتر می‌تواند به 1200 امتیاز رسیده و وارد گروه رتبه بندی بالاتر شود.

امتیاز 1200 تا 1400

به بازیکنانی که در این رده حضور دارند بازیکنان کلاس دی (D) یا گروه 4 گفته می‌شود. این بازیکنان حداقل امتیاز مورد نیاز برای اثبات حرفه‌ای بودن خود را کسب کرده اند. در واقع 1200 امتیاز مرز بین یک بازیکن معمولی و یک بازیکن حرفه‌ای است.

مدت زمان مورد نیاز برای رسیدن به این ریتینگ به عوامل زیادی بستگی دارد. برای مثال این که یک بازیکن چه مدت زمانی را برای بازی کردن شطرنج در تورنمنت‌های معتبر صرف می‌کند و چه نتایجی را در آنها کسب می‌کند، در مدت زمان لازم برای رسیدن به این رتبه نقشی اساسی دارند. معمولا یک بازیکن خوب در 3 ماه به این امتیاز خواهد رسید.

امتیاز 1400 تا 1600

وقتی که یک بازیکن کلاس D بتواند در برابر حریفان خود پیروز شود و امتیازات خوبی دریافت کند، به کلاس C یا گروه 3 ارتقا می‌یابد. معمولا بازیکنان حدود 5 ماه زمان نیاز دارند تا به این رتبه و امتیاز برسند اما ممکن است با توجه به نتایجی که می‌گیرند این بازه کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد.

امتیاز 1600 تا 1800

بازیکنی که به ریتینگ 1600 برسد، در کلاس B یا گروه 2 قرار می‌گیرد. از لحاظ آماری این بازیکنان از بیش از 90 درصد بازیکنانی که شطرنج بازی می‌کنند نحوه بازی بهتری دارند. به طور معمول رسیدن به این امتیاز بین 9 ماه تا یک سال برای یک بازیکن زمان می‌برد.

امتیاز 1800 تا 2000

این دسته که به کلاس A یا گروه 1 معروف است دارای بازیکنانی ست که حداقل دو و نیم تا 3 سال، زمان برای شطرنج صرف کرده اند. با این حساب رسیدن به این امتیاز کاری بسیار سخت و نیازمند تلاش‌ و استعداد فراوان می‌باشد. این بازیکنان با اینکه در هر بازی اشتباهاتی دارند اما درک خوبی از فضای بازی دارند و می‌توانند در لحظه، یک برنامه و پلن جدید را اجرا کنند.

امتیاز 2000 تا 2200

به بازیکنانی که در این محدوده ریتینگ قرار داشته باشند عنوان candidate master یا CM تعلق می‌گیرد. این بازیکنان به طور معمول حداقل یک عنوان قهرمانی کشوری دارند یا در یک تورنمنت درون قاره ای شرکت کرده و به خوبی در آن بازی کرده اند. با توجه به آمار منتشر شده در سال 2020 بیش از 1700 بازیکن فعال با این عنوان در جهان موجود می‌باشند.

امتیاز 2200 تا 2300

بازیکنانی که در این دسته قرار داشته باشند نیز تحت عنوان CM یا NM (national master) شناخته می‌شوند. همچنین این عنوان در آمریکا به تمام کسانی که یک تورنمنت ملی را ببرند داده می‌شود.

امتیاز 2300 تا 2400

افرادی که به این سطح از بازی می‌رسند معمولا حداقل سه یا چهار سال را به صورت اصولی به تمرین کردن شطرنج پرداخته اند. بیشتر افراد حاضر در این رده fide master یا FM هستند. این عنوان یک عنوان کاملا رسمی است که از طرف فدراسیون جهانی شطرنج به افرادی که به این ریتینگ برسند اهدا می‌شود.

جالب است که بدانید این عنوان، سومین عنوان برتر در جهان شطرنج است و در حال حاضر بیش از 8300 نفر در جهان این عنوان را در اختیار دارند!

امتیاز 2400 تا 2500

افرادی که در این سطح قرار دارند معمولا عنوان international master یا IM را دارا می‌باشند. در حال حاضر بیش از 3700 نفر با این عنوان در جهان وجود دارند. این عنوان دومین عنوان رسمی برتر در دنیای شطرنج می‌باشد.

امتیاز 2500 تا 2700

این افراد نوابغ دنیای شطرنج هستند و عملکردی بی نظیر در مسابقات خود داشته اند. آی کیو این افراد معمولا بالاتر از 160 است و بسیار باهوش هستند. به این افراد grand master، GM یا استاد بزرگ شطرنج نیز گفته می‌شود. البته برای به دست آوردن این عنوان، بازیکن باید علاوه بر ریتینگ 2500، حداقل در دو تورنمنت جهانی با حداقل 27 مسابقه شرکت کند و امتیاز قابل قبولی را جمع آوری کند که به آن norm نیز گفته می‌شود.

امتیاز 2700 و بالاتر

سطح بازی این افراد به حدی بالاست که آنها اصطلاحا خدای شطرنج محسوب می‌شوند! تعداد بسیار محدودی از افراد به این سطح امتیاز می‌رسند که به آنها super grandmaster نیز گفته می‌شود. البته این عنوان یک عنوان کاملا غیر رسمی است و از نظر فیده هیچ تفاوتی با گرند مستر ندارد. در حال حاضر 40 بازیکن در تاریخ شطرنج به این مرز امتیاز رسیده‌اند که در میان آنها نام دو بازیکن ایرانی الاصل، یعنی پرهام مقصودلو و علیرضا فیروزجا، نیز به چشم می‌خورد.

بالاترین ریتینگ شطرنج

در حال حاضر بالاترین ریتینگ ثبت شده در شطرنج مربوط به مگنوس کارلسن است که امتیاز 2882 را ثبت کرده است. این شطرنج باز، هم اکنون رتبه یک رنکینگ فیده را در اختیار دارد. البته موتورهای بازی شطرنج می‌توانند تا امتیاز 3400 نیز پیشروی کنند که این امتیاز بالاتر از حد توان هر انسانی است.

بیشتر بدانید: موتور شطرنج چیست؟ معرفی برترین موتورهای شطرنج

چگونه در شطرنج ریتینگ بگیریم؟

برای افزایش ریتینگ باید مسابقات خود را پیروز شوید. هر چه مسابقاتی که در آنها پیروز می‌شوید سخت تر باشند و امتیاز حریف بیشتر باشد، امتیاز شما زودتر افزایش می‌یابد.

برای پیروزی در مسابقات چندین کار را باید انجام دهید. در قدم اول باید از طریق یک منبع آموزشی، انواع تاکتیک‌ها و استراتژی‌ها و نحوه بلاک کردن آنها را آموزش ببینید. در صورتی که کار با تاکتیک‌های مختلف را بلد باشید می‌توانید از آنها بر علیه حریفان خود استفاده کنید.

حتما بخوانید: معرفی بهترین کتابهای شطرنج

در قدم دوم باید به اندازه کافی تمرین کنید. شاید بپرسید اندازه کافی چقدر است؟ اندازه کافی برای کسی که قصد دارد ریتینگ خود را از 400 به 1200 برساند با کسی که قصد دارد امتیاز خود را از 1200 به 2000 برساند متفاوت است. هرچه ریتینگ شما بالاتر برود حریفان سخت تری روبروی شما قرار خواهند گرفت. بنابراین نیازمند تلاش و گذراندن وقت بیشتری خواهید بود.

ثبت نام ریتینگ شطرنج

در اولین مرحله باید در وبسایت فدراسیون شطرنج ایران ثبت نام کنید. پس از این کار نام شما به صورت خودکار و با طی کردن مراحل اداری در وبسایت فیده نیز ثبت می‌شود. در قدم بعدی برای وارد شدن به ریتینگ شطرنج نیاز دارید تا در یک تورنمنت تحت نظارت فیده شرکت کنید. البته نگران نباشید، این به معنای نیاز به شرکت در تورنمنت خارجی نیست. فدراسیون شطرنج ایران زیر نظر فیده فعالیت می‌کند، بنابراین شما با شرکت در هر تورنمنت رسمی تحت نظارت فدراسیون شطرنج ایران نیز می‌توانید وارد این رتبه بندی شوید.

نحوه راه یافتن به مسابقات بین المللی

مسابقات بین المللی شطرنج تحت نظارت فیده و به صورت انتخابی برگزار می‌شوند. یعنی شما باید در مراحل مقدماتی این مسابقات پیروز شوید تا بتوانید در تورنمنت اصلی شرکت کنید. همچنین معمولا این مسابقات نیازمند یک حداقل امتیاز می‌باشند.

لازم به ذکر است شرکت کردن در سایر مسابقات بین المللی که تحت نظارت فیده نیستند معمولا با دعوتنامه امکان پذیر می‌باشد.

مسابقات ریتینگ شطرنج

مسابقات ریتینگ شطرنج چه در داخل و چه در خارج از کشور امکان برگزاری را دارند. اگر شما قصد دارید با شرکت در مسابقات امتیاز خود را افزایش دهید حتما دقت داشته باشید که در مشخصات تورنمنت مد نظرتان کلمه ریتینگ یا تحت نظر فدراسیون شطرنج دیده شود و پیش از ثبت نام از تاثیر آن مسابقات بر امتیاز خود مطمئن شوید. این مسابقات شرایطی خاص دارند که در ادامه بررسی میکنیم:

1. مسابقه باید توسط فدراسیون جهانی شطرنج و فدراسیون تحت نظر آن حداقل یک هفته پیش از آغاز مسابقات ثبت شده باشد.
2. داوران مسابقات باید مورد تایید فیده باشند.
3. تورنمنت‌های قاره ای و بین المللی تحت نظارت فیده همگی ریتد هستند.
4. فیده می‌تواند برخی مسابقاتی را که توسط فدراسیون هر کشور ثبت شده اند را نپذیرد. در این صورت برگزار کننده تا یک هفته بعد از اعلام این تصمیم می‌تواند به اعتراض بپردازد.
5. مدت زمان مسابقه با توجه به امتیاز کسی که بالاترین ریتینگ را در بین نفرات دارد تعیین می‌شود و مدت زمان مسابقات هر دور، باید برای تمام شرکت کنندگان برابر باشد.

کلامِ شطرنج حرفه ای

ریتینگ شطرنج یک معیار بسیار مهم برای بازیکنانی است که می‌خواهند به صورت حرفه‌ای در این رشته مشغول به فعالیت شوند. این معیار توسط فدراسیون جهانی شطرنج محاسبه شده و تغییرات لازم در آن اعمال می‌شود و در حال حاضر از سیستم امتیاز دهی Elo برای محاسبه این معیار استفاده می‌شود. اگر شما یک پروچس پلیر هستید و قصد دارید امتیاز رسمی خود را افزایش دهید باید تلاش خود را بیشتر کنید و تمرینات سخت‌تری را پشت سر بگذارید.

در آخر لازم به ذکر است که تنها راه افزایش ریتینگ شطرنج، شرکت در مسابقات رسمی تحت نظارت فدراسیون شطرنج ایران یا مسابقات رسمی تحت نظارت مستقیم فیده می‌باشد. شما با پیروزی در این مسابقات می‌توانید راه خود را برای رسیدن به بالاترین عنوان شطرنج یعنی گرند مستر هموار کنید.