معرفی انواع شطرنج

همانطور که می دانید بازی شطرنج از قوانین، استراتژی و فرم های مختلفی تشکیل شده است که رایج ترین آن شطرنج استاندارد یا کلاسیک است. ما در پروچس ( شطرنج حرفه ای ) ابتدا انواع شطرنج را بر اساس جنس صفحه و کنترل زمان شرح می دهیم و سپس سبک ها و استراتژی های انواع مختلف شطرنج را مورد بررسی قرار می دهیم.

انواع شطرنج بر اساس جنس صفحه شطرنج:

هنگام خرید بازی شطرنج ممکن است با شکل های ظاهری مختلف و جنس های متفاوتی از صفحه شطرنج مانند پلاستیک، چوب و سنگ های گران قیمت مواجه شوید که انتخاب آن به سلیقه شما بستگی دارد،اما نوع شطرنجی که از آن در مسابقات استفاده می شود و شطرنج فدراسیونی نام دارد از جنس پارچه فومی است.

شطرنج فدراسیونی :

شطرنج فدراسیونی در واقع یک اصطلاح در بازی شطرنج است که شامل قوانین و استاندارد های لازمی است که فدراسیون بین المللی شطرنج تدوین کرده و بیشتر صفحات و مهره های شطرنج از آن پیروی می کنند. در بسیاری از مسابقات رسمی از شطرنج فدراسیونی استفاده می شود.

بیشتر بدانید : شطرنج فدراسیونی چیست؟

انواع شطرنج بر اساس کنترل زمان:

کنترل زمان در شطرنج به مدت زمانی گفته می شود که هر بازیکن برای انجام یک بازی دریافت می‌کند و توسط ساعت دیجیتالی تنظیم می شود.

کنترل های زمان به صورت ( X|Y ) نمایش داده می شوند. عدد اول (Y) به تعداد دقیقه ها اشاره دارد در حالی که عدد دوم به ثانیه های افزایش در هر حرکت اشاره دارد. افزایش یعنی به ازای هر حرکتی که انجام می شود چند ثانیه به ساعت دیجیتالی اضافه می شود.

شطرنج آنلاین (جهت انجام بازی شطرنج، بصورت دونفره و یا با هوش مصنوعی کلیک کنید)

به عنوان مثال، کنترل زمان 30|0 به بازی ای اشاره دارد که در آن هر بازیکن سی دقیقه برای انجام کل بازی بدون هیچ افزایشی در هر حرکت دریافت می کند، در حالی که کنترل زمان 5|5 به بازی ای اشاره دارد که در آن هر بازیکن پنج دقیقه زماندریافت می کند و به ازای هر حرکت نیز 5 ثانیه دریافت می کند.

4 مدل تقسیم بندی زمانی در مسابقات بزرگ شطرنج وجود دارد:

شطرنج استاندارد یا کلاسیک ( Classical )

معمولا برای رویدادهای مهم فیده ، فدراسیون جهانی شطرنج کنترل زمانی استاندارد را تعیین کرده است که در آن 90 دقیقه به هر دو بازیکن داده می شود. به طور کلی بازی های استاندارد یا فکری به بازی های بالای 60 دقیقه گفته می شود.

شطرنج سرعتی یا رپید ( Rapid )

کنترل های زمان سریع ، محدودیت زمانی است که در آن بین 10 تا 60 دقیقه زمان به هر بازیکن تعلق می گیرد. محبوب ترین کنترل زمان سریع 15|10 است، اگرچه بسیاری از افراد 30|0 و 60|0 را بازی می کنند.

شطرنج برق آسا یا بلیتز ( Blitz )

از انواع مختلف شطرنج است به طوری که کنترل زمان در بازی برق آسا طبق اعلام فدراسیون جهانی شطرنج، باید در مدت زمان کمتر از ده دقیقه برای هر بازیکن انجام شود. محبوب ترین کنترل های زمان برای شطرنج برق آسا 3|0 و 3|2 هستند، اگرچه 5|0 و 5|5 نیز همچنین بسیار محبوب هستند.

شطرنج Bullet

شطرنج بولت یا گلوله سریع ترین مدل از انواع شطرنج است. نوعی از بازی برق آسا است که به هر بازیکن کمتر از 3 دقیقه زمان داده میشود. محبوب ترین کنترل های زمان برای بولت 1|0 و 2|1 هستند.

انواع شطرنج بر اساس سبک و استراتژی:

در این بخش با انواع مدل های شطرنج و منشا پیدایش آنها آشنا می شویم:

شطرنج 960 یا بابی فیشر

حتما در بازی های آنلاین یا در سایت های شطرنج، نام شطرنج 960 را دیده اید و شاید در نگاه اول از بهم ریختگی جایگاه مهره ها تعجب کرده باشید؛ برای آشنایی بیشتر با این مدل از بازی شطرنج با پروچس همراه باشید.

شطرنج 960 یا بابی فیشر، مدلی دیگر از انواع شطرنج است که توسط بابی فیشر قهرمان فقید جهان، در سال 1966 اختراع شده است. قوانین این بازی مانند شطرنج استاندارد است، اما در تلاش برای کاهش تاثیر تئوری شروع بازی، مهره‌ها به‌ صورت رندوم یا تصادفی در ردیف اول هر بازیکن، چیده شده اند.

• بازی ها به همان روش سنتی، مات، مساوی و تمام شدن زمان بازی به پایان میرسند.
• فیل ها در موقعیت اولیه 960 باید همچنان در خانه های با رنگ مخالف قرار بگیرند.
• شاه برای حفظ توانایی قلعه رفتن در هر دو طرف، باید بین دو رخ (قلعه) باشد.

بیشتر بخوانید : معرفی کامل و جامع شطرنج 960

شطرنج چینی (xiangqi) :

ژیانگی یک بازی استراتژیک رومیزی دو نفره است که در غرب به عنوان شطرنج چینی شناخته می شود و یکی از پربازدیدترین بازی های رومیزی در جهان است. بازی شطرنج چینی یک فرم متفاوت از انواع شطرنج است که در نهایت به عنوان بازی فیل شناخته می شود، جایی که Xiang به معنای فیل و Qi به معنای بازی شطرنج است.

ژیانگی یا ژیانگ کی، صدها سال است که بازی می شود و قدمت آن به سال 700 پس از میلاد بر می گردد؛اما امروزه هنوز هم یکی از محبوب ترین بازی های رومیزی در جهان است که در چین و سراسر آسیا و اخیراً در غرب نیز بازی می شود. معمولاً می‌توانید مردانی را در محله‌های چینی‌ها در سراسر جهان پیدا کنید که در حال بازی ژیانگی هستند.

جدای از آن، بازی شطرنج چینی در میان مردم چین، دارای اهمیت فرهنگی و به عنوان راهی برای معاشرت با یکدیگر یا راهی برای گذراندن زمان است.اگرچه قوانین آن شبیه به بازی محبوب شطرنج غربی است، اما تغییرات جذابی در بازی چینی وجود دارد. بازی بر روی تخته ای از نه ستون و ده ردیف انجام می شود.

قطعات بازی دیسک های چوبی هستند که حروف چینی قرمز یا سیاه روی آنها کشیده شده است. بازی شطرنج چینی بسیار جذاب است، با این حال، به نظر می رسد دشوارتر است، زیرا قدرت مهره های آن کمتر از قدرت مهره های شطرنج غربی است. در مجموع، اگر اهل بازی های استراتژیک هستید، بازی شطرنج چینی یک راه عالی برای شروع است.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره شطرنج چینی

شطرنج سیامی یا Bughouse:

آیا عاشق شطرنج هستید اما گاهی اوقات با انجام بازی های انفرادی کمی احساس تنهایی می کنید؟ اگر راهی برای بازی شطرنج، همزمان با سه دوست دیگر خود داشتید چه می‌شد؟ پس لازم است همه چیز را در مورد شطرنج Bughouse یا شطرنج سیامی و نحوه بازی آن بیاموزید!

شطرنج سیامی یکی دیگر از انواع شطرنج است که توسط چهار بازیکن بازی می شود که به دو تیم دو بازیکنه تقسیم می شوند. در هر تیم، یک نفر به عنوان سفید و دیگری به عنوان سیاه بازی می کند. هنگام بازی روی تخته، دو صفحه شطرنج مورد استفاده در کنار هم قرار می گیرند، بنابراین هم تیمی ها کنار هم می نشینند.

بازیکنان هم تیمی با هم کار می کنند تا فردی از طرف مقابل را مات کنند یا باعث شوند زمانش تمام شود. این بازی عمدتاً به دلیل قوانین خاص زدن مهره ها و کنترل های سریع زمان، سرگرم کننده و هیجان انگیز است.

گرفتن یا زدن مهره ها یکی از سرگرم کننده ترین و هیجان انگیزترین جنبه های Bughouse است.

بازی پس از شکست یکی از بازیکنان، اتمام زمان یا تسلیم شدن به پایان می رسد. در صورتی که بازیکنان به تساوی رضایت دهند، بازی می تواند پایان یابد. هنگامی که بازیکن اول شکست می خورد، تیم مقابل برنده مسابقه است، حتی اگر بازی دیگر همچنان ادامه داشته باشد.

برخلاف بازی های معمولی شطرنج، در این بازی هر دو بازیکن تشویق می شوند تا با یکدیگر صحبت کنند و برنامه ها و استراتژی هایی را به اشتراک بگذارند تا از حریفان خود پیشی بگیرند.

پیشنهاد میشود این مقاله جامع را از دست ندهید: شطرنج سیامی چیست؟

شطرنج شوگی ( Shogi ) :

شوگی که به عنوان شطرنج ژاپنی نیز شناخته می شود، محبوب ترین نوع شطرنج بومی ژاپن است و از قرن شانزدهم به شکل کنونی آن وجود داشته است. یکی از هیجان‌انگیزترین جنبه‌های بازی این است که در مقایسه با شطرنج غربی، می‌توان یک مهره گرفته شده را به تخته بازگرداند. این امکان یک بازی بسیار پویا را فراهم می کند که منجر به تساوی بسیار کمی می شود.

دو بازیکن، روی تخته ای متشکل از مربع (در واقع مستطیل) در شبکه ای از 9 ردیف در 9 ستون بازی می کنند.مربع ها با علامت گذاری یا رنگ متمایز نمی شوند.

مانند سایر مدل های شطرنج، هدف شوگی این است که شاه حریف را به اجبار وادار به تسلیم کند و او را در مات قرار دهد. دو بازیکن، یک مهره را در هر نوبت حرکت می دهند. برخی از این حرکات همان حرکاتی است که در شطرنج غربی یافت می شود و برخی دیگر متفاوت هستند.

بیشتر بدانید: شوگی چیست ؟

شطرنج کبیر یا شطرنج تیموری:

امیر تیمور کبیر، نخستین امیر گورکانی (تیموری) از بزرگترین نوابغ نظامی تاریخ است که در شطرنج هم بی رقیب بود و یک نابغه به حساب می آمد؛ او با توجه به استعداد فراوانی که در این بازی داشت، شطرنجی به نام شطرنج تیموری یا شطرنج کبیر را اختراع کرد.

این شطرنج متشکل از 112 خانه بود و مهره های آن شامل شاه، وزیر، شیر، زرافه، نگهبان، شتر، دبابه و ارابه جنگی بودند که در سه ردیف در دو سمت صفحه چیده می شدند.

در این شطرنج، پیاده ها می توانستند ارتقا یابند با این تفاوت که مثلا پیاده شتر تبدیل به شتر می شد یا پیاده شاه بعد از ارتقا تبدیل به شاهزاده می شد؛ بنابراین اگر شاه کیش و مات می‌شد، شاهزاده به جای او میتوانست به سلطنت برسد.

شطرنج هندی (Chaturanga):

چاتورانگا یک بازی رومیزی دو نفره هندی است که حداقل 1500 سال پیش اختراع شد و گمان میرود که اولین سبک از انواع شطرنج باشد. هر یک از مهره های بازی نشان دهنده یکی از چهار لشکر ارتش هند در آن زمان هستند.

هیچ کس قوانین چاتورانگا را به طور دقیق نمی داند، مخصوصا وقتی که صحبت از نحوه حرکت مهره ها می شود. با این حال درک نحوه بازی چاتورانگا با مقایسه آن با شطرنج مدرن آسان است.

آنچه که بین مورخان ثابت شده، این است که مات در این بازی وجود نداشت و برهنه کردن شاه حریف راهی برای رسیدن به پیروزی بود؛ انجام این کار مستلزم آن بود که بازیکن، تمام مهره های تخته را بگیرد و تنها پادشاه دشمن باقی بماند.

انواع شطرنج براساس نحوه برگزاری مسابقات :

مسابقات شطرنج به روش سوئیسی:

مسابقات سیستم سوئیسی، تورنمنتی است که در آن از فرمت بدون حذفی استفاده می شود یعنی بازیکنان پس از باخت حذف نمی شوند.

همه شرکت کنندگان در یک جدول بازی می کنند. چندین دور رقابت وجود دارد، اما دورهای بسیار کمتری نسبت به مسابقات رفت و برگشتی وجود دارد، بنابراین هر شرکت کننده (تیمی یا فردی) بیشتر از یک بار با هم بازی نمی کنند.

قوانین به گونه ای طراحی شده اند که تا آنجایی که امکان دارد یک حریف با حریفان هم امتیاز با خود مسابقه دهد.سیستم سوئیسی ممکن است زمانی مورد استفاده قرار گیرد که امکان بازی به تعداد دور مورد نیاز در دور رفت وجود نداشته باشد، اما حذف هیچ رقیبی قبل از پایان مسابقات مطلوب نیست.

در یک سیستم سوئیسی تعداد راندها از پیش مشخص شده و یک سیستم امتیازدهی از پیش تعیین شده نیز وجود دارد. همه شرکت کنندگان در هر دور بازی می کنند مگر اینکه تعداد رقبا فرد باشند.

سیستم سوئیسی در مسابقاتی که تعداد زیادی شرکت کننده وجود دارد و منصفانه ترین نتیجه ممکن مورد نظر است استفاده می شود. چون یک بازیکن ممکن است در بازی اول با بدشانسی به یک حریف قدرتمند برخورد کند و رقبای او به حریفی آسان؛ و این عادلانه نیست!

بنابراین در روش سوئیسی شانس، دخالت کمتری دارد. در واقع بازیکنان با سایرین با امتیاز مشابه روبرو می شوند به شرطی که دو بازیکن نتوانند بیش از یک بار با یکدیگر بازی کنند و برنده مسابقه کسی است که بیشترین امتیاز را در همه راندها کسب کرده باشد.

مسابقات آرِنا ( Arena ) :

مسابقه آرنا یکی از انواع شطرنج از نظر نحوه برگزاری مسابقات است. تورنومنت های آرنا رویدادهای پر سرعت و پر اکشنی هستند که در آنها سعی می کنید در مدت زمان معینی تا جایی که می توانید امتیاز کسب کنید.

قوانین مسابقات آرنا :

1. هیچ دور معینی در مسابقات آرنا وجود ندارد.
2. بازیکنان بدون توقف بعد از بازی هایشان جفت می شوند تا زمانی که تایمر تمام شود.
3. برندگان آرنا با توجه به اینکه چه کسی بیشترین امتیاز را در زمان تمام شدن دارد مشخص می شود!
4. مدت زمانی که یک Arena طول می کشد به تنظیم زمان بازی ها بستگی دارد.
5. در صورت مساوی بودن، پیروزی نصیب بازیکنی می شود که طولانی ترین دوره را داشته باشد.
6. اگر باز هم مساوی باشد، برنده کسی است که بیشترین برد را داشته باشد.
7. اگر باز هم مساوی باشد، بازیکنی که کمترین باخت را داشته باشد برنده خواهد شد.

جمع بندیِ شطرنج حرفه ای :

بیشتر بازی های رومیزی قدیمی مبتنی بر استراتژی هستند که شطرنج معروف ترینِ آن هاست و مسابقات آن به صورت استاندارد، رپید، بلیتز و بولت انجام شده و نحوه انجام مسابقات جهانی نیز به دو روش سوییسی و آرنا تحت نظر فدراسیون جهانی شطرنج یعنی فیده است.از انواع مختلف شطرنج که امروزه رایج است میتوان به شطرنج 960، شطرنج چینی (ژیانگی)، شطرنج ژاپنی (شوگی) و.. اشاره کرد.

در این مقاله از پروچس با انواع شطرنج و انواع استراتژی در شطرنج آشنا شدیم. نکات مهمی در شطرنج حرفه ای وجود دارد که باعث تمایز بازیکنان حرفه ای از بازیکنان آماتور می شود؛ در پروچس به آنها خواهیم پرداخت.